Blogposts van Diana Vernooij

Je ziet wat je bent

Diana ging 3 dagen op training, en viel meteen met haar neus in de boter.

“De oefening heet: The place is the teacher”, zegt Bridget, De plek is de leraar. Ik ben op de ochtend van de eerste dag van de training ‘Intention and Attention as Keys to Non Violent Communication’ in Centrum Djoj in Rotterdam. Bridget Belgrave is getrouwd met Ruud Baanders, bij wie ik eerdere trainingen NVC volgde. En nu geven ze samen deze training. Een mooi en zorgvuldig stel samen, met ieder een eigen heldere energie en aanpak. De training begint goed!

Eerste oefening
De opdracht van die eerste oefening was: loop 10 minuten door de gangen van het oude verbouwde schoolpand dat Djoj is, en noteer in een boekje wat je opvalt. We lopen met ons tienen allemaal door dezelfde gangen en ruimten en we schrijven. Als we uitwisselen wat we gezien hebben, vraag ik me verbaasd af of we wel echt op dezelfde plek zijn geweest. Ik zag kleuren die me vrolijk maakten en plattegronden die enthousiaste herinneringen opriepen aan mijn vroegere werk in de stedenbouw. Ik zag hoe het gebouw georganiseerd was, waar de rommel stond en hoe bepaalde lampen de sfeer van schoolgangen compleet veranderden. In mijn hoofd was ik al aan het reorganiseren geslagen.

Iemand anders had een straatnaambordje gezien dat haar herinnerde aan haar ongelukkige huwelijk, een boek met de titel: “Waar ging het fout” en een folder van een cursus die over nieuw leven ging.  En eigenlijk iedereen noemde weer heel andere dingen, dingen die ik verdorie allemaal niet gezien had.

Oneindig veel prikkels
Er zijn blijkbaar oneindig veel prikkels om ons heen. Dat wat mij opvalt is wat mij herinnert aan wat ik ken, waar ik van houd, of waar ik juist helemaal niet van houd. De dingen die je ziet zijn signalen die jij oppikt, en misschien wel niemand anders. Wat je ziet en meemaakt weerkaatst dus jouw eigen levensproces. Je kunt daar vanzelfsprekend in ronddwalen alsof iedereen in dezelfde wereld loopt, maar je kunt je ook losmaken van wat vanzelfsprekend lijkt en voor iedereen gelijk. Het is jouw binnenwereld die je daarbuiten tegenkomt! Het zijn jouw verworvenheden, jouw vragen die nog onbeantwoord zijn, het is dat wat nog om verwerking vraagt, of je oproept om aan de slag te gaan, jouw beperkte kaders waar je uit zou kunnen breken!

Levenslessen
Dus daarom is de titel van de oefening The place is the teacher, besef ik. Je kunt op zoek gaan naar een spirituele leraar, naar boeken, naar cursussen om je op weg te helpen zin in je leven te ervaren – en dat alles kan ook heel inspirerend zijn. Maar de levenslessen zie je zo voor je neus opdoemen, als je aandachtig kunt zijn en vrij. Met een beetje nieuwsgierigheid en mildheid verwerk je wat verwerkt moet, doorbreek je je gewoonten en grijp je de kans om je blik te verruimen.

Wat een prachtig begin van een training over hoe je met aandacht nieuwe intenties in je leven tot bloei kunt brengen. Eigenlijk is hiermee alles al gezegd, ik zou kunnen gaan. Maar ik blijf – en we krijgen zoveel meer.

Altijddurende bijstand

Column over kerkasiel in Den Haag, 10 november 2018 – door Diana Vernooij

Het is een gebed zonder eind, schreef een voorganger, die liturgische marathon in de Bethelkerk. In Den Haag wordt door een lange liturgie het kerkasiel voor het gezin Tamrazyan mogelijk gemaakt. Want zolang er een eredienst aan de gang is mag de IND niet binnenvallen volgens de wet. Dus is er vanaf vrijdag 26 oktober dit kerkasiel. Of er ooit een verblijfsvergunning volgt weet niemand, hoe lang het vol te houden is – ook niet. 24 uur in een dag vieringen houden, dat vraagt nogal wat. Na ruim 2 weken hadden er al 300 voorgangers en dominees bijgedragen, waaronder Marc van de Giessen én ik.

Marathon van 2 uur

Een viering van 2 uur had ik aangeboden, want wat is nu één uur op al die uren? Dus 2 uur moest het worden, dat op zich vond ik al een marathon. Mijn lijf en geest is ingesteld op een viering van een uur, de gebruikelijke tijd in De Duif.  Nu 2 uur met mensen die ik amper ken – hoe komen we de tijd door. Ik bereid de viering voor met Harriet Marseille, een Zen Peacemakers-maatje. Jonne gaat mee ter ondersteuning. Ik maakte een strakke opzet met muziek om te zingen, van Duif cd’s, en verder gebeden, teksten en een overweging. Piece de resistance was een luistercirkel: delen wat je ervaringen zijn met asielzoekers, vertellen wat je hart raakt en er een kaars bij opsteken.

Luister! had ik mijn deel van deze lange viering genoemd. Luisteren als een deugd, een genade, en ook een kwaliteit om te beoefenen. Luisteren naar de bries waarin God aan Elia verscheen, luisteren naar gedichten van asielzoekers en vluchtelingen, te beginnen met een gedicht van Hayarpi, de oudste dochter van de familie.

Luistercirkel

Het was zaterdagmiddag. Al snel zaten we met zo’n 30 mensen in de viering. Er kwamen mensen bij, er gingen mensen weer weg. Harriet bediende de knoppen van de geluidsinstallatie en leidde ons in, in de meditatie. Verschillende aanwezigen lazen gedichten, zeiden gebeden – sommigen vooraf gevraagd, anderen ter plekke naar voren komend. Halverwege de luistercirkel beende een man weg uit de viering. Zijn vrouw en dochtertje volgden hem verschrikt. Ik heb ze niet meer gezien.

Deze marathon lijkt op de oude kloostertraditie van altijddurende aanbidding: er is altijd iemand die bidt, dag en nacht. In een klooster wordt dat afgewisseld met de 5 koorgetijden, waar alle religieuzen bij aanwezig zijn. Nu hier in deze permanente liturgie volgen de voorgangers elkaar op, dragen aan elkaar over, nemen het gebed over. Voortdurend aandachtig zijn, luisteren naar de innerlijke stem van God, smeken om liefde en barmhartige aanwezigheid van God in het leven van mensen die wanhopig zijn – en dat gaat maar door.

Gebed zonder einde

Deze liturgische marathon is een gebed zonder eind. Ja, dat is het. Onze betrokkenheid op het leed van anderen is een gebed zonder einde, de ellende in de wereld is een gebed zonder einde. Ons antwoord ook. Misschien kunnen we dit gebed zonder eind, deze altijddurende liturgie niet volhouden tot er een verblijfsvergunning is voor dit gezin. Maar laten we van ons gebed zonder eind wel een altijddurende aanbidding maken, een leven lang aanwezig zijn.

Laten we van ons leven een luisteren naar anderen maken, als een gebed zonder einde: een aanwezigheid bij mensen in nood als een altijddurende bijstand.

Je glimlach bewaren

Je glimlach bewaren - omslag orde van dienst

In de doopviering van Yannic Omloo lezen we teksten uit ‘Een jihad van liefde’ van Mohammed El Bachiri naast vergelijkingen in het evangelie volgens Mattheus.

Je glimlach bewaren, de moed niet laten zakken en de menselijkheid van een ander herkennen.
Diana Vernooij plaatst teksten van Mohammed El Bachiri naast vergelijkingen van Jezus in Mattheus.
– – –
“Ik heb een vriend, die altijd erg overtuigd is van zijn standpunten en graag de discussie aangaat. Zijn kinderen hebben een cartoon in de w.c. opgehangen (overigens de beste plek voor dit soort grapjes) en daarop staat: “Met het ouder worden veranderen wel mijn standpunten maar niet het feit dat ik gelijk heb”. Mijn vriend moet gelukkig zelf grinniken om de cartoon, en dat relativeert zijn gelijkhebberij.

Gelijk en geluk sluiten elkaar uit
Ooit moet een mens de keuze maken tussen gelijk en geluk. Wil je gelijk hebben of gelukkig worden?
Het sluit elkaar namelijk uit. Mensen die gelijk willen krijgen eisen meer. Ze willen een bevestiging van de buitenwereld. Wat is er aan om gelijk te hebben als niemand dat weet? Gelijk willen hebben is verslavend en je krijgt er eigenlijk nooit genoeg van.

Gelukkige mensen interesseert het niet of ze gelijk hebben. Ze zijn op iets anders gericht, een andere kwaliteit van leven, iets als blij zijn met hoe de dingen zijn, dankbaar voor wat je geschonken is in dit leven. Gelukkig mensen nemen wat je gegeven is niet zomaar voor gegeven. Het léven is ons gegeven. Yannic is ons gegeven, ons eigen leven is ons gegeven. Laten we dankbaarheid daarvoor oproepen. We hebben al wat ons in de schoot valt juist gekregen omdat we op de schouders van onze voorgangers staan. Zij hebben gewerkt en gestreden om dingen voor elkaar te krijgen – wij mogen dat niet zomaar onverschillig terzijde schuiven als vanzelfsprekend. Chantal vertelde dat Martine en zij zich ervan bewust zijn, dat zij dank zij de generatie feministen voor hen, als lesbische vrouwen samen een gezin kunnen stichten en daarin geaccepteerd worden door de wereld om hen heen. Zij hebben geluk – ze worden niet verleid om steeds weer het gelijk te bewijzen dat het echt wel kan, goede moeders zijn, als lesbisch stel.

Bij het verhaal dat we lazen staan de gelijkhebbers tegenover de gelukszoekers. Jezus spreekt de mensen aan die het geluk najagen, hij zorgt voor zieken en inspireert de buitengeslotenen van de maatschappij. De hogepriesters jagen het gelijk na. “Wie mag nu eigenlijk spreken namens God? Dat zijn toch zeker wij, de hogepriesters, en niet die mafkees uit Nazareth?”

Actie-reactiespiraal van geweld
Dat gelijkhebberij dicht bij het actie-reactiespiraal van geweld staat zien we al in het verhaal. De wijnbouwers zijn gewetenloos, zij willen niets van hun winst afstaan aan degene die de wijngaard gesticht heeft. Ze vermoorden de dienaren en de zoon van de eigenaar om zich de wijngaard toe te eigenen. Puur onrecht. Het is een verháál dat Jezus vertelt en hij vraagt de hogepriesters wat zij denken dat de eigenaar van de wijngaard zal doen met de pachters. Die antwoorden dan dat hij de pachters een ellendige dood zal laten sterven en de wijngaard aan anderen zal geven.

Jezus geeft zelf geen antwoord op zijn eigen vraag. Verrassend genoeg draait hij het perspectief van het verhaal om. Het blijkt een gelijkenis te zijn. Het blijkt over de hogepriesters zelf te gaan die hem niet erkennen. Hij zegt dat het Koninkrijk Gods de hogepriesters zal worden ontnomen en aan anderen gegeven.  In dat perspectief hebben de hogepriesters dus zwaar geoordeeld over zichzelf. Dat zit ze absoluut niet lekker. En zij zinnen op een moment om Jezus te pakken te nemen. De hogepriesters die op hun gelijk gericht zijn, zitten gevangen in een spiraal van geweld, en zullen doorgaan tot het gaatje, totdat Jezus aan dat kruis zal hangen en sterft.

Het zit in ons allemaal, de neiging het gelijk willen hebben voor het gelukkig zijn te laten gaan. Soms moeten we strijden voor rechtvaardigheid, krijgen we het niet in de schoot geworpen. Des te hardnekkiger het onrecht is, des te meer ligt de gelijkhebberij op de loer. Het is een menselijk patroon, dat gelijk willen hebben. Als je dat patroon níet kunt relativeren, als je gelijk hebben tot de meest betekenisvolle actie van je leven maakt, dan val je uit de liefde en kom je onherroepelijk in een spiraal van het geweld terecht.

Chantal verwees naar de vrouwen die voor haar gestreden hebben voor rechten die nu vanzelfsprekend zijn. Ik heb in mijn jonge jaren zo’n strijd voor autonomie als vrouw gestreden waar ik ook uit de bocht schoot. Het was in mijn radicale jonge jaren, zo’n 35 jaar geleden, dat ik inzag hoe afhankelijk ik van mannen was opgevoed. Ik raakte ervan overtuigd dat alle mannen onderdrukkers waren van vrouwen. Ik kon mij pas vrij maken, dacht ik, als ik de relatie met mijn vriend zou beëindigen. Ik vond dat ik het gelijk aan mijn zijde had, dus mijn vriend moest wel mijn onderdrukker zijn die ik beter kwijt dan rijk kon zijn. Dat ik daarmee een zachtaardige man onrecht deed, liet ik toen niet echt tot mij doordringen.

Geloof kent weinig nuances
Sommige mensen gaan nog verder in hun gelijkhebberij. Ze willen rücksichtloos andere mensen hun waarheid opdringen en degenen die zich niet laten bekeren omleggen. Jihad wordt het nu genoemd, en vroeger: beeldenstorm, inquisitie: ketterverbranding, kruistocht. Geloof is helaas een al te mooi voertuig voor de gelijkhebbers. Geloof kent weinig nuances, en is maar al te goed te combineren met compromisloos leven. God staat aan onze kant, we hebben alle recht om ten strijde te trekken. Ik moet meteen aan Bob Dylan denken, protestzanger en winnaar van de Nobelprijs voor literatuur:

The First World War, boys
It came and it went
The reason for fighting
I never did get
But I learned to accept it
Accept it with pride
For you don’t count the dead
When God’s on your side.

Oftewel: je telt de doden niet als God aan je zijde staat.
Daarom is het nodig om er een ander compromisloos religieus leven tegenover te zetten, een andere jihad, een andere inspanning. Een jihad die jou juist op het moment dat een ander jouw leven verwoest, laat zeggen: “Niets rechtvaardigt haat, niets zal tot haat leiden.” Het is wat Mohammed El Bachiri doet. Altijd zal de liefde voor zijn vrouw, en de liefde die zij deelden het antwoord bepalen – en niet, nóóit de haat: “Liever sterven dan te haten!”, zegt hij.  Onrecht beantwoorden met liefdebetoon. Altijd.

Broertje of zusje van haat
Haat uit je hart bannen – nooit haat laten opkomen, nooit ook maar een broertje of zusje van haat laten opkomen: irritatie, woede, verontwaardiging. Nooit toestaan dat je dat gebeurt. En als het je toch gebeurt: het in liefde en zachtheid smoren én in relativering en humor. En ondertussen kritisch en radicaal blijven. Nee zeggen, het onrecht stoppen – zonder haat. Verder gaan vanuit het hart en de rede, met de liefde als onuitputtelijke grondstof.

De spiraal van geweld doorbreken, de actie-reactiepatronen van het geweld doorbreken, dat kan op vele onverwachte manieren. Jan, hier in De Duif, vertelde dat hij eens gebeld werd om een ruzie te sussen tussen 2 echtelieden. Als hij aankomt zijn zij aan het schreeuwen tegen elkaar en het huis is een bende van stukgegooid huisraad. Jan richt zich niet op de woorden, probeert niet partij te kiezen of tussen¬beide te komen maar pakt de stofzuiger en begint schoon te maken. Dat koelt de hele situatie af.

Haten en schreeuwen
Niemand zou het vreemd vinden als Mohammed El Bachiri zou haten en schreeuwen. Hij heeft recht van spreken en hij spreekt. Hij spreekt verpletterend en indrukwekkend. “Niets rechtvaardigt haat, niets zal tot haat leiden.” “De ware jihadist zoekt naar kennis, doet zijn best om anderen te ontmoeten, ook als die daar niet voor openstaan. De jihadist laat de moed niet zakken, hij bewaart de glimlach en erkent de menselijkheid van de ander.”

Dus laat de moed niet zakken. Laat ons die radicale jihadist van de liefde eer bewijzen.
Laten we onze liefde bewaren.
Bewaar je glimlach, Yannic, als de zeeën je soms te hoog gaan.
Bewaar je glimlach Martine en Chantal, als de wereld zich tegen jullie, lesbische moeders keert.
Bewaar je glimlach lieve mensen hier in de Duif, wat je ook overkomt. En erken altijd de menselijkheid van de ander.

 – – – – – – –

Alle teksten rond deze overweging (PDF)

Recensies Een jihad van liefde: ‘De leesclub van alles’; NRC

Overwegingen 2017

Gronding helpt om te voelen en te laten gaan

Gronding - onderdeel van het 'Grace'-model, beoefend in de Training 'Being with Dying', Upaya, USA

Voor het concrete begeleiden van mensen bij sterven leerden we het ‘Grace’-model. Iedere letter herinnert ons aan iets belangrijks. De ‘G’ staat voor ‘gronding’, stevig in je eigen lijf aanwezig zijn. ‘Plug-in’ noemde een van de begeleiders deze wijze van zitten.

Op de eerste dag van de training Being with Dying* werden we gevraagd wat we wilden achterlaten. Ik had niets achter te laten. Ik was al meer dan 5 weken onderweg. Ik had mijn verdriet gevoeld bij de lenteretraite, had als een blij ei langs de kust van Californië vakantie gevierd met mijn vriend Lars. Nu weer terug in Upaya was er niets dat me bezwaarde.

Ik had wel een wens: te voelen wat er te voelen viel. Ik verwachtte dat oud verdriet zich zou laten zien. De doden leven in ons en we zouden bij de dood en onze doden zijn de komende tijd. “Laat me het lef hebben te voelen wat in mij huist”, wenste ik. Ik heb geen dagelijkse praktijk met stervensbegeleiding, maar ik verwacht dat wat ik leer me zal helpen bij alle andere moeilijke situaties waar ik in terechtkom.

Er waren sessies, theorie (neuroscience en ethiek) en vooral ook veel praktijk. Oefeningen, groepjes en geleide meditaties. Vooral Tonglen-meditatie, het inademen van alle zwaarte en pijn en het uitademen van lichtheid en liefde. Dat is een effectieve manier om compassie te ontwikkelen voor wat ons neigt af te schrikken. Ik had het vaker gedaan en we pasten het toe op onze ervaringen met de dood. Ik was weer dicht bij verdriet om verlies dat nooit verdwijnt maar wel zachter en eigener wordt.

Voor het concrete begeleiden van mensen bij sterven leerden we het ‘Grace’-model. Iedere letter herinnert ons aan iets belangrijks. G van gronding**, stevig in je eigen lijf aanwezig zijn. ‘Plug in’ noemde een van de begeleiders deze wijze van zitten. Ik ging zitten met een rechte rug en plugde mijn zitbotjes in de stoel. Dat werkte. Niet overstrekt met een holle rug, niet gekromd hangend. Stevig in je eigen lijf aanwezig zijn en weten wat je gewaarwordingen zijn is nodig voor de R. Roep je intentie in herinnering. Waarom doe je wat je doet? Het is belangrijk te weten waarvoor je hier bent. Ik ben hier omdat ik alle aspecten van het leven wil onderkennen en ermee overweg wil kunnen gaan. Die intentie voelt sterk en motiverend. Als je je intentie weer weet, dan kun je naar de A: afstemmen op je eigen lijfelijke gewaarwordingen en emoties en op die van anderen. Als je de verschillende emoties herkent in je eigen lijf, dan kun je ook die van anderen aanvoelen. En dit bevreemdde me, er waren weinig emoties bij de verschillende oefeningen terwijl ik wel die van anderen kon herkennen. C: check de verschillende reacties en mogelijkheden, dan kun je kiezen hoe je wilt reageren. Dat is E: effectief handelen.

De meditaties leidden ons langs de dood, de dood van dierbaren en onze eigen dood. Beetje bij beetje gingen de meditaties dieper totdat we onze eigen dood helemaal doorleefden, een voor een het einde van alle verschillende zintuigen – althans, voor zover we ons dat konden voorstellen uiteraard.

Nee, er was geen angst of schrik, geen afkeer of weerstand. Geen gevoelens die opspeelden, geen heftig verdriet om de dood van anderen. Ze waren me wel nabij: mijn zus Marja en mijn moeder, mijn vriend Carl en vriendin Trees – als de belangrijkste mensen wiens sterven grote invloed hadden op mijn leven. Maar het bevreemde me dat er zo weinig te voelen viel aan eigen emoties. Anderen lieten hun tranen zien, hun onmacht of verdriet. Toch voelde ik me geen outsider van de training en zeker geen koele kikker. Een klein stemmetje in me zei: ‘het is de gronding’. Het stemmetje was zo klein dat ik het bijna verwaarloosde. Maar mijn verwondering was gewekt. Ik verwachtte emoties die verborgen waren, maar het bleek de gronding die nieuw was. De kracht ervan voelde ik net zo sterk door me heen golven als de kracht van mijn intenties. Ik zag ineens mijn patroon: beschouwen van en denken over mijn emotie, in plaats van deze lijfelijk doorvoelen. Gronding helpt om te voelen en te laten gaan en niet in het denken te blijven ronddolen. Ingeplugd in de aarde zijn geeft stabiliteit en kracht. Hangend in je stoel ben je reactief naar wat je overkomt. Rechtop met een holle rug ben je juist gespannen en te bepalend. Rechtop en ingeplugd, voelde ik, is er balans tussen ontvangen en reageren. Ik zit weinig rechtop. Het is mijn gewoonte om te wiebelen, dan weer eens onderuit afwachtend, dan weer gespannen overal op reagerend, mijn vingers verfrommelend.

Wat een ontdekking. Er is een houding die het juiste midden houdt. Die mij in het juiste midden houdt. Daar moest ik het de komende tijd maar eens mee doen.

Diana Vernooij

Op 29 maart vertrok Diana Vernooij voor twee maanden naar de Verenigde Staten. Gedurende zeven weken verblijft zij in het Upaya Zencentre in Santa Fe. Diana volgt drie weken zenretraite en aansluitend een training ‘Being with Dying’, olv. Joan Halifax. Vanuit haar verblijfplaats doet zij verslag van haar leerervaringen.


Lees ook: Een zenweekend koans | Dokusan, het onderhoud met de leraar | Negen dagen Sesshin | Vrouwen: persoonlijk verslag uit Upaya | Seider, volle maan en zenSesshin II – Na twee weken ‘personal practise’ |


*) BEING WITH DYING: The Professional Training Program for Clinicians in Compassionate Care of the Seriously Ill and Dying  has been dedicated to fostering a revolution in care of those who are seriously ill and those who are facing death.
This unique program provides clinicians with essential tools for taking care of dying people and people suffering from serious illness with skill and compassion, as well as sustaining resilience and dedication as they serve others.

– Roshi Joan Halifax, PhD Project Founder & Director


**) Gronding (ook wel aarden genoemd) is voor veel mensen een dagelijks ritueel om letterlijk steviger te staan, beter in balans te zijn en blijven en minder te worden beïnvloed door wat er om je heen gebeurt.

Sesshin II – Na twee weken ‘personal practise’

Leraar Norman Fischer: "Seeds of karma"...

“Seeds of karma”, noemt leraar Norman Fischer in deze sesshin de oprispingen zoals ik had met mijn irritatie. Alles wat in jou opkomt is gevolg van karma, een effect van wat je eerder deed of naliet.

Wat is nu eigenlijk de intentie van zen, vraag ik de leraar, Norman Fischer, aan het begin van de sesshin, hier in Upaya in Santa Fé. Ik begrijp het verschil tussen het waarnemen van de bewegingen van de geest, die ik in Vipassana leerde, en het naar je buik brengen van al je gedachten. Ik voel het verschil. Vipassana levert me scherpte op, inzicht in wat mijn geest allemaal tevoorschijn tovert. Op zijn best is mijn meditatie als een laserstraal, dwars door alle gemoeds- en geestesbewegingen. Nu ben ik wat onthand. Zen ben ik verleerd.

Na twee weken ‘personal practise’ is de sesshin gestart. Dat betekent verdubbeling van ochtend- en avondmeditatie, volledige stilte behalve de dagelijkse dharmatalk, en alle maaltijden in oriyoki-stijl. Dat wil zeggen, we eten in de zendo: wij in meditatiehouding en het eten wordt hoog gedragen binnengebracht en per persoon in onze bowls geserveerd, een voor een. Het is een heel ritueel met wat onwennigheid de eerste paar keren. Want alles is volgens een bepaalde orde. Hoe je je bowls uitpakt, neerzet, vult, wanneer je eet en hoe. Ook het schoonmaken van je bowls, lepel en eetstokjes gaat ceremonieel evenals het inpakken van je bowls. Het lukt me om de vereiste lotusbloem telkens mooi bovenop mijn pakje bowls gestrikt te krijgen.

Dankzij mijn knie, die ik niet teveel moet belasten, ben ik op een stoel gaan mediteren. Dat scheelt me een hele hoop pijn. Echt comfortabel wordt het natuurlijk niet-alledaags je 40 minuten stil moet zitten.

De eerste dag slaap afgewisseld met pijn. De dag erop wordt het helderder. Dan een dag waarin ik helemaal blij ben met alles, alles is perfect zoals het is. Onmiddellijk afgestraft met een dag vol irritatie en scepticisme. Mijn buurvrouw op de mat snift voortdurend. Mijn irritatie kon ik niet oplossen door mijn buurvrouw die eindeloos snifte, te vragen ermee te stoppen. We zijn immers stil en op onszelf. De irritaties in mijn buik laten zakken is als een ruitenwisser in de stromende regen, het werkt maar heel even. Ik neem toch maar weer mijn toevlucht tot de Vipassana en onderzoek het gevoel. De scherpte in de irritatie herken ik als oud zeer, en ik doorvoel mijn woede, herken oude pijn erin van niet gezien en gekend worden in wat ik nodig heb, en dan is het weggebrand. De heftigheid van de irritatie is weg. Als ik nu vraag om aandacht voor het sniffen, is het zonder ergernis. Sniffen is alleen maar afleidend. Meer niet.

We bestuderen een oude tekst: ‘Vasubandhu’s 30 verses’, aan de hand van het boek met uitleg en commentaar van Ben Connelly. Vasubandhu probeerde 13 eeuwen geleden al de Mahayana traditie te verzoenen met de Theravada, zoals ik nu de Zen met de Vipassana.

“Seeds of karma”, noemt Norman de oprispingen zoals ik had met mijn irritatie. Alles wat in jou opkomt is gevolg van karma, een effect van wat je eerder deed of naliet. Daar kun je niets aan doen. Maar er is een moment tussen de ervaring en je reactie, en daar ligt je vrijheid. Je kunt die oprispingen voelen en zo verwerken, zonder erin te geloven dat de buitenwereld moet veranderen. Reageer je je irritatie af met gevoel dat je in je recht staat, of verwerk je eerst je emotie en ga je dan pas naar die ander reageren? Daarin ligt het verschil van wijsheid.

De zes zintuigen (alle zintuigen inclusief het denken) transformeren, leert Vasubandhu, leidt tot onderscheidingsvermogen – je ziet scherper wat van jou is en wat van een ander. Verwerken van karma maakt dat je het algemeen menselijke in alles wat in je opkomt herkent. Wat ik ervaar, ervaren alle mensen telkens weer. Iedereen neigt erin de werkelijkheid te willen veranderen omdat die ons lijkt dwars te zitten, maar dat is  een illusie. Lijden is universeel en onze neigingen dus ook. Zo kan dit inzicht tot compassie leiden met alle levende wezens. En dat is precies de intentie van zen, krijg ik als antwoord van de leraar. Zen leidt tot compassie met jezelf en alle levende wezens. Ik ervaar het als een zachte kwetsbaarheid, die ik deel met iedereen.

Diana Vernooij

Op 29 maart vertrok Diana Vernooij voor twee maanden naar de Verenigde Staten. Gedurende zeven weken verblijft zij in het Upaya Zencentre in Santa Fe. Diana volgt drie weken zenretraite en aansluitend een training ‘Being with Dying’, olv. Joan Halifax. Vanuit haar verblijfplaats doet zij verslag van haar leerervaringen.


Lees ook: Een zenweekend koans | Dokusan, het onderhoud met de leraar | Negen dagen Sesshin | Vrouwen: persoonlijk verslag uit Upaya | Seider, volle maan en zenGronding helpt om te voelen en te laten gaan |

Vrouwen: persoonlijk verslag uit Upaya

Diana Vernooij tijdens een stiltewandeling in Upaya

Diana Vernooij tijdens een stiltewandeling in Upaya.

14 april 2017 – Tijdens een van de ceremonies buigen we voor al die vrouwen die belangrijk zijn geweest maar geen erkenning hebben gevonden in de geschiedenis. Mannen, vrouwen buigen. Ik ben in Upaya, zencentrum in Santa Fé New Mexico, gesticht door een van de weinige vrouwelijke roshi’s die er zijn, Roshi Joan Halifax. De shosu vertelt in haar dharmatalk* dat zij zich als meisje van 12 voorbereidde op haar bat mitswa. Ze vertelde de rabbi dat zij ook meer wilde studeren en ook graag rabbi wilde worden. En hij zei: “Maar Amie, meisjes kunnen geen rabbi worden.” Het was voor het eerst dat zij merkte dat meisjes beperkt werden. Haar interesse voor de bat mitswa was meteen weg.

Je ziet wel wat er opkomt, zei Kathie toen ze mij de meditatie-instructie gaf: breng alles wat opkomt diep in je buik. Meer niet, niet benoemen, niet onderscheiden en herkennen, alles wat ik gewend was geraakt in Vipassana. Gedachten komen op, herinneringen, ik laat ze los, adem ze diep in mijn buik. Ineens zie ik gezichten van vrouwen op De Tiltenberg, toen ik er werkte als directeur. Hoge verwachtingen van hun werk en de spiritualiteit ervan. Hoe mij dat beklemde. Onverwacht. Ik was voorbereid op marketing, financiën, op onderhoud van gebouwen, op jaarplannen. Ik was verliefd op de geschiedenis van het terrein en de gebouwen – door de Graalvrouwen gebouwd en gevuld met hun dappere spiritualiteit. Ik hield van de trainingen, sesshins en workshops. Ik was bereid meer dan alles te geven. Ik was niet voorbereid op de verwachtingen aan mij als leidinggevende van een spiritueel centrum.
Zeer pijnlijke situaties ontstonden. Vrouwen die boos waren, ziek werden. Vrouwen met eisen aan mij die ik niet wilde of kon waarmaken. Ik wilde alleen maar De Tiltenberg redden en dat bleek al onmogelijk.
Tranen.

Nu is het 15 jaar later. Door de jaren heen is die herinnering pijnlijk gebleven. Een paar jaar durfde ik geen leidinggevende meer te zijn, maar inmiddels zit ik er weer volop in. Ik ben er goed in, reorganiseren, mensen met zachtmoedige doortastendheid coachen, overplaatsen of ontslaan. Ik kan het, geld werven en structuren omgooien en iets opbouwen met een team samen.
Ik kijk terug en durf het nu, hier in de meditatie, op de plek waar zichtbaar kan worden in de sangha wat vrouwen hebben bijgedragen. Ik voel mijn paniek, de benauwdheid en angst van die tijd. En ik voel waarin ik faalde. Ik kon niet in een paar jaar tijd met compassie voor ieders zwakheid en verlangen het roer omgooien, het centrum een stuk commerciëler maken, sommige mensen ontslaan en anderen opleiden en hun verlangens naar spirituele leiding terug leggen.
Ik was te onervaren met een te grote opdracht.
Zo simpel?
Ja, zo simpel.

Diana Vernooij

*) In een ‘Dharma Talk’ brengt een leraar een stukje van zijn (of haar) ideeën van de leer van de Boeddha naar zijn gehoor. Vaak als onderdeel van een meditatie-retraite.

Op 29 maart vertrok Diana Vernooij voor twee maanden naar de Verenigde Staten. Gedurende zeven weken verblijft zij in het Upaya Zencentre in Santa Fe. Diana volgt drie weken zenretraite en aansluitend een training ‘Being with Dying’, olv. Joan Halifax. Vanuit haar verblijfplaats doet zij verslag van haar leerervaringen.


Lees ook: Een zenweekend koans | Dokusan, het onderhoud met de leraar | Negen dagen Sesshin | Seider, volle maan en zenSesshin II – Na twee weken ‘personal practise’Gronding helpt om te voelen en te laten gaan |


Negen dagen Sesshin

Negen dagen zonder internet, schrijven of lezen: vandaag begint Diana aan de sesshin.
Sesshin (retraîte) is een meerdaagse zen-activiteit van bijvoorbeeld een weekend, vijf of tien dagen, waarbij gedurende de dag een aantal meditatiesessies gehouden worden. De traditionele vormen van de zentraining worden in acht genomen: de stilte, zazen (zitmeditatie), kinhin (loopmeditatie), het zingen van sutra’s (Boeddhistische teksten), teisho’s (dharma-toespraken*, lezingen) en dokusan (het privé-gesprek met de leraar).
Over negen dagen een verslag in dit blog.

Voor Zenpeacemakers schreef Diana de bijdrage ‘Vrouwen’: “Tijdens een van de ceremonies buigen we voor al die vrouwen die belangrijk zijn geweest maar geen erkenning hebben gevonden in de geschiedenis…” Na plaatsing van dit artikel verschijnt het ook in dit blog.

Fred Vos
beheerder deduif.net

*) In een ‘Dharma Talk’ brengt een leraar een stukje van zijn (of haar) ideeën van de leer van de Boeddha naar zijn gehoor. Vaak als onderdeel van een meditatie-retraîte.


Op 29 maart vertrok Diana Vernooij voor twee maanden naar de Verenigde Staten. Gedurende zeven weken verblijft zij in het Upaya Zencentre in Santa Fe. Diana volgt drie weken zenretraite en aansluitend een training ‘Being with Dying’, olv. Joan Halifax. Vanuit haar verblijfplaats doet zij verslag van haar leerervaringen.


Lees ook: Een zenweekend koans | Dokusan, het onderhoud met de leraar | Vrouwen: persoonlijk verslag uit Upaya | Seider, volle maan en zenSesshin II – Na twee weken ‘personal practise’Gronding helpt om te voelen en te laten gaan |


Seider, volle maan en zen

Seider in het Upaya Zencentre in Santa Fe

De leraar, Norman Fischer, is van huis uit Joods, zoals zo heel veel zenleraren in de VS. En de Seideravond is hem dierbaar. Rechts Diana Vernooij.

Lange tafels aan elkaar gekoppeld, gedekt in de serre. We hebben de Full Moon ceremonie gehouden in de zendo. Het is volle maan en iedere maand is er dan een ceremonie van zuivering en hernieuwing van geloften en voornemens. Vandaag wordt er aansluitend Seider gevierd. Dat is niet gebruikelijk maar de leraar, Norman Fischer, is van huis uit Joods, zoals zo heel veel zenleraren in de VS. En de Seideravond is hem dierbaar.

Ik ben blij verrast. Ik dacht de hele paastijd over te slaan hier in zencentrum Upaya in Santa Fé, New Mexico. Boeddhisten vieren geen Pasen. Maar zie, ook hier interreligiositeit.
We zitten midden in een drieweekse lente-retraite. Gisteren was de eerste seideravond van het Joodse Passover, de tijd voor Pasen. Gisteren hebben de kloosterlingen een maaltijd gekookt voor 125 daklozen in deze rijke stad (dit is nog maar een klein deel van het werkelijk schrikbarende aantal daklozen dat je hier treft). Dat was de eerste Seideravond. Vanavond de tweede Seideravond, die vieren we onderling. Ik ben helemaal blij. Ik mis mijn eigen traditie, het Seidermaal in De Duif en nu krijg ik het op een presenteerblaadje aangereikt.

Seider in het Upaya Zencentre in Santa Fe

Norman vertelt over de herkomst van het feest en over de betekenis van alle gebruikte etenswaren. Het belangrijkste is de matze, het ongerezen brood, om het pure in ons te voeden, nadat alle etenswaren waar mogelijk gist in verwerkt is verwijderd zijn uit huis.

De leraar houdt zijn pet op en vertelt van de Seideravond. Hij vertelt over de herkomst van het feest: de uittocht van de Joden uit Egypte, land van slavernij en benauwenis. Als zenleerlingen kennen we dat, wij mediteren hier ook om de benauwenis achter te laten, alle verleidingen van de slavernij, en om de vrijheid te vieren.
Dan vertelt hij over de betekenis van alle gebruikte etenswaren. Het belangrijkste is de matze, het ongerezen brood, om het pure in ons te voeden nadat alle etenswaren waar mogelijk gist in verwerkt is verwijderd zijn uit huis. Het lijkt op onze Full Moon-ceremonie waar we onszelf gereinigd hebben voor we eten met elkaar. De wijn, hier druivensap, om te toosten op het leven. De bittere mierikswortel die gemengd wordt met het zoete, zoals dat ook in het leven het geval is. Lamsbouten, die in dit vegetarische klooster verbeeld worden door rode bietjes, vanwege het lamsbloed aan de deurposten die de engel des doods deed voorbijgaan. Omdat er altijd iets opgeofferd moet worden voor de vrijheid.

Seider in het Upaya Zencentre in Santa Fe

We luisteren naar het verhaal van het joodse ritueel, naar de joodse gebeden. We zingen joodse liederen, we eten, drinken en toosten.

We luisteren naar het verhaal van het joodse ritueel, naar de joodse gebeden. We zingen joodse liederen (er blijken heel wat joodse zenleerlingen te zijn!), we eten, drinken, toosten. Én, geheel in lijn zoals we dat in De Duif ook kennen, bespreken we met elkaar een vraag. Hier is de vraag wat ons tegenhoudt om vrij te worden, en wat het is dat ons vrijmaakt. Het gesprek eindigt met dat je gesprekspartner jou een confronterende vraag stelt.

Als ik vertel over mijn leven krijg ik de vraag of ik niet datgene waar ik goed in ben en wat inmiddels mijn comfortzone is geworden moet loslaten voor datgene waar ik een passie voor voel. Hmm, een duizelingwekkende vraag. Daar ga ik de komende tijd maar eens op mediteren.

Diana Vernooij

Op 29 maart vertrok Diana Vernooij voor twee maanden naar de Verenigde Staten. Gedurende zeven weken verblijft zij in het Upaya Zencentre in Santa Fe. Diana volgt drie weken zenretraite en aansluitend een training ‘Being with Dying’, olv. Joan Halifax. Vanuit haar verblijfplaats doet zij verslag van haar leerervaringen.


Lees ook: Een zenweekend koans | Dokusan, het onderhoud met de leraar | Negen dagen Sesshin | Vrouwen: persoonlijk verslag uit Upaya | Sesshin II – Na twee weken ‘personal practise’Gronding helpt om te voelen en te laten gaan |


Dokusan, het onderhoud met de leraar

Dokusan - Diana Vernooij op Zenretraite - In de Zendo

De zendo is een Japanse meditatieruimte. In het Zen boeddhisme is een zendo een spirituele dojo, letterlijk “plaats van de weg”, waar de zittende meditatie wordt gepraktiseerd.

Dokusan is het onderhoud met de leraar tijdens je zenretraite. In de stilte komen alle ongemakken en spoken te voorschijn. Dat is je praktijk, en in het onderhoud stel je je vragen. Wat is je beoefening nu, wat is het belangrijkste op dit moment. Als ik erover na ga denken komt er niets. Nee, de opdracht is ermee rond te lopen, met die vraag. “Wat is de belangrijkste kwestie in mijn beoefening?” Dat wil zeggen, ik ga de stilte gebruiken om deze vraag te herhalen zonder een antwoord te zoeken. Gewoon herhalen en ontvankelijk zijn voor een antwoord, alsof het door iemand anders aan me verteld zal worden.

Dan word ik getroffen door de gesproken woorden van de Shuso bij haar installatie aan het begin van de drieweekse Ango*. “I am not ready for this, this is a too big responsability.”. Zoiets kan je formeel uitspreken, als uiting van je bereidheid om nederig te zijn. Maar Amie zegt het oprecht, zacht, vriendelijk, terwijl ze daar staat in vol ornaat, wetend dat ze de opdracht gaat accepteren. “Ik doe alles nog fout, mijn raksu zit nog steeds verkeerd.” “Dat is precies wat we nodig hebben” zegt Kathie, een leider van de Ango, “Jij helpt de sangha en de sangha helpt jou.”

Dit raakt mij. Ik moet lachen en tegelijk biggelen er tranen over mijn wangen. De vriendelijkheid waarmee zij haar twijfel onder woorden brengt is ontwapenend. Kan dat, kan je zo vriendelijk zijn tegenover je angst dat je de verantwoordelijkheid niet aankan?

In de meditatiepraktijk weet je dat al je gevoelens altijd over jezelf gaan, over je eigen overtuigingen. Als iets je raakt, onderzoek dan wat dat over jou verteld. Ik besef dat het de ontspanning is die tranen brengt, de mogelijkheid van een andere weg dan die ik altijd ging. De aanmoedigingen dat ik het kan, de ervaring dat ik het kan: die waren er altijd. Toch heb ik altijd dat gevoel dat de dingen die ik graag wil te zwaar zijn voor me. Op allerlei manieren heb ik mij in het leven daar doorheen geslagen, meestal met groot lef, in vol ornaat. Soms in gevecht met anderen die zouden denken dat ik het niet aankan, soms boos op mezelf. Soms wakker liggend en doodsangst uitstaande, en het toch doen. Vaak aangespoord door anderen ging ik de dingen aan. Ik weet hoe ik een harnas aan kan trekken en op weg kan gaan op mijn ros. Maar kan het ook zonder gevecht, zonder boosheid? Kan het in contact met anderen, zachtmoedig stuntelend? Kan ík dat ook?

Ik besef dat dit mijn beoefening is van het moment, mijn belangrijkste kwestie. Dit is de vraag die ik in dokusan ga voorleggen.

Diana Vernooij

*) Ango betekent: in rust verblijven. Die traditie gaat terug tot Shakyamuni Boeddha die jaarlijks tijdens het regenseizoen in de zomer een periode van rust invoerde: hij trok zich met zijn leerlingen terug op een afgelegen plaats om er intensief te mediteren en zijn onderricht te geven.
(Bron: http://www.zenhalle.be)

Op 29 maart vertrok Diana Vernooij voor twee maanden naar de Verenigde Staten. Gedurende zeven weken verblijft zij in het Upaya Zencentre in Santa Fe. Diana volgt drie weken zenretraite en aansluitend een training ‘Being with Dying’, olv. Joan Halifax. Vanuit haar verblijfplaats doet zij verslag van haar leerervaringen.


Lees ook: Een zenweekend koans | Negen dagen Sesshin | Vrouwen: persoonlijk verslag uit Upaya | Seider, volle maan en zenSesshin II – Na twee weken ‘personal practise’Gronding helpt om te voelen en te laten gaan |


Een zenweekend Koans

Rotsformatie, Santa Fé, New Mexico. In het Upaya Zen Meditatiecentrum verdiept Diana zich onder andere in de betekenis van koans

Schilderachtige rotsformatie in Santa Fé, New Mexico.

Op 29 maart vertrok Diana Vernooij voor twee maanden naar de Verenigde Staten. Gedurende zeven weken verblijft zij in het Upaya Zencentre in Santa Fe. Diana volgt drie weken zenretraite en aansluitend een training ‘Being with Dying’, olv. Joan Halifax.
Vanuit haar verblijfplaats doet zij verslag van haar leerervaringen.


Het is mijn eerste weekend hier in zenklooster Upaya, Santé Fé in New Mexico van een langer verblijf.
Koans ben ik altijd uit de weg gegaan. Mij veel te orthodox.

De traditionele leer is dat je een koan opgedragen krijgt. Je verdiept je erin en moet een antwoord geven op de vraag waar het om draait. Je komt bij de leraar, geeft je antwoord en hij zegt dan dat het fout is en klingelt zijn bel en weg ben je. Tot je het, misschien na maanden pas, juist hebt: volgende koan. Ik zie er het nut niet van.

Nu lezen we groepsgewijs een koan. Dit is zo’n koan, een beetje een makkelijke om mee te beginnen:

Yunyan asked Daowu: “What does the Bodhisattva of Great Compassion do with so many hands and eyes?”
Daowu said: “It is like someone reaching out for the pillow at night.”
Yunyan said: “I understand”
Daowu said: “How do you understand?”
Yunyan said: “All over the body is hands and eyes.”
Daowu said: “You said a lot there, but you got only eighty percent.”
Yunyan said: “What about you, elder brother?”
Daowu said: “Throughout the body is hands and eyes.”

De leraren geven basisinformatie, kennis van de context als belangrijke richtingaanwijzers in het begrijpen van het verhaal. Hier gaat het om twee bevriende leerlingen die elkaar bevragen om tot meer inzicht te komen. De Boddhisattva moet je zien als een verlichte leraar die blijft terugkeren naar de wereld om anderen te helpen. De heilige van de grote compassie wordt altijd met veel armen en ogen afgebeeld. Dan geven de leraren hun gedachten. Zij begrijpen de koan als een leerweg voor hier en nu. Ze vinden andere aspecten interessant en hebben interpretaties die naast elkaar blijven bestaan. Geen exegese van de ene betekenis. Geen leraar die je wegstuurt als je niet het juiste antwoord geeft. Het verhaal heeft alleen betekenis als je iets begrijpt. Jouw leven is het antwoord. Jij moet de betekenis kunnen leven.

Ik begrijp deze koan zo: Je lichaam heeft niet overal handen en ogen maar ís overal ogen om te zien en handen om te geven. Je oren, buik, je voeten, alles is om mee waar te nemen en mee uit te reiken naar een ander. ’s Nachts in je halfslaap tast je naar wat zacht is. Zo kun je uitreiken naar de noden van de wereld als je wereld niet meer om je eigen kleine zorgen draait. Als je het lijden in de wereld ziet, kun je niet anders meer dan zien en geven wat je kunt geven.

Diana Vernooij

Op 29 maart vertrok Diana Vernooij voor twee maanden naar de Verenigde Staten. Gedurende zeven weken verblijft zij in het Upaya Zencentre in Santa Fe. Diana volgt drie weken zenretraite en aansluitend een training ‘Being with Dying’, olv. Joan Halifax. Vanuit haar verblijfplaats doet zij verslag van haar leerervaringen.


Lees ook: Dokusan, het onderhoud met de leraar | Negen dagen Sesshin | Vrouwen: persoonlijk verslag uit Upaya | Seider, volle maan en zenSesshin II – Na twee weken ‘personal practise’Gronding helpt om te voelen en te laten gaan |